طلاق، به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای خانواده در نظام حقوقی، همواره مورد توجه شارع مقدس و قانون‌گذار بوده است. این فرآیند، پایان رسمی پیوند زناشویی است و بسته به شرایط و دلایل وقوع، دارای اقسام و احکام متفاوتی می‌باشد. شناخت انواع طلاق، برای طرفین دعوی و وکلای آن‌ها، امری حیاتی است.

تقسیم‌بندی اصلی: طلاق حق مرد (بائن) و طلاق حکمی (رجعی)

به طور کلی، طلاق‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد که اساس تمایز آن‌ها در حق رجوع (بازگشت) زوج به زوجه پس از اجرای صیغه طلاق است:

۱. طلاق رجعی

طلاق رجعی طلاقی است که مرد حق دارد در دوران عده (مدتی که زن پس از طلاق باید صبر کند) بدون نیاز به عقد و مهریه جدید، به همسر خود رجوع نماید. این نوع طلاق معمولاً در طلاق اول و دوم واقع می‌شود، مگر آنکه زوجین در طلاق توافق کنند که بائن باشد.

۲. طلاق بائن

طلاق بائن طلاقی است که پس از وقوع آن، زوج حق رجوع ندارد و برای بازگشت به زندگی مشترک، نیاز به اجرای مجدد عقد نکاح با شرایط قانونی (شامل مهریه جدید در صورت توافق) دارند. طلاق بائن خود به دو صورت است:

• طلاق بائن غیرمدخوله: طلاقی که قبل از نزدیکی (آمیزش) واقع می‌شود.
• طلاق بائن مدخوله (بائن بینونه): این طلاق در سه حالت رخ می‌دهد:
  • طلاق سوم (برای بائن شدن قطعی).
  • طلاق بعد از طلاق رجعی که عده آن سپری شده و زوج رجوع نکرده است.
  • طلاق خلع و مبارات (که در بخش بعد توضیح داده می‌شوند).

طلاق‌های مبتنی بر رضایت و توافق

این دسته از طلاق‌ها بر اساس اراده طرفین یا یکی از آن‌ها شکل می‌گیرند:

۱. طلاق توافقی

طلاق توافقی رایج‌ترین نوع طلاق است که در آن، زن و مرد هر دو بر جدایی و شرایط آن (مانند حضانت، مهریه و نفقه) توافق دارند. این نوع طلاق سریع‌تر به نتیجه می‌رسد زیرا مراحل اثبات دعوا حذف می‌شود.

۲. طلاق خلع

طلاق خلع زمانی واقع می‌شود که زوجه به دلیل کراهت شدید از زوج، مالی (معمولاً مهریه یا بخشی از آن) را به زوج می‌بخشد تا رضایت او را برای طلاق جلب کند. در این حالت، زن مالک عوض می‌شود و طلاق بائن است.

۳. طلاق مبارات

طلاق مبارات شبیه خلع است با این تفاوت که در آن، کراهت از سوی هر دو طرف وجود دارد و زن نمی‌تواند چیزی بیشتر از آنچه در عقد دریافت کرده (مهریه) به شوهر بدهد. اگر عوض داده شده از مهریه بیشتر باشد، طلاق خلع محسوب می‌شود.

طلاق‌های مبتنی بر حکم دادگاه (تکذیفی)

این طلاق‌ها نیازمند اثبات عسر و حرج (مشقت غیرقابل تحمل) یا تحقق یکی از شروط ضمن عقد است و معمولاً به درخواست زوجه مطرح می‌شود:

۱. طلاق به درخواست زوجه به دلیل عسر و حرج

اگر زوجه بتواند در دادگاه ثابت کند که زندگی مشترک به دلیل رفتارهای زوج (مانند اعتیاد شدید، ضرب و شتم، ترک انفاق، سوء رفتار و غیرقابل تحمل بودن ادامه زندگی) برای او تبدیل به سختی و مشقت غیرقابل تحمل شده است، دادگاه می‌تواند حکم طلاق را صادر کند. در این حالت، حتی اگر زوج راضی نباشد، طلاق واقع می‌شود.

۲. طلاق به دلیل شرط ضمن عقد

در صورتی که در سند نکاحیه، شرطی مبنی بر حق طلاق زوجه (وکالت در طلاق) قید شده باشد، زوجه می‌تواند با مراجعه به وکیل یا مستقیماً (بر اساس شروط مندرج) اقدام به اجرای صیغه طلاق نماید.